โรคกระดูกคอเสื่อมกดทับเส้นประสาท

รูปซ้ายมือเป็นรูปกระดูกคอปกติ กระดูกคอจะมีทั้งหมด 7 ชิ้น จะเรียกว่า C1-C7 ตามลาดับ

รูปขวามือเป็นลักษณะของกระดูกคอที่เสื่อม จะสังเกตได้ว่ามีการแคบตัวของหมอนรองกระดูกคอและมีหินปูนมาเกาะ

ปัจจัยเสี่ยงอะไรที่ทำให้กระดูกเสื่อมเร็วขึ้น

• บุหรี่ เป็นปัจจัยทำให้เกิดการอุดตันของเส้นเลือดที่ไปเลี้ยงกระดูกสันหลัง
• การใช้งานในอิริยาบถและทาผิดลักษณะ เช่นการที่คอก้มเขียนหนังสือ หรือดูคอมพิวเตอร์นานๆ การนอนหนุนหมอนที่สูงมาก ทำให้คออยู่ในท่างอผิดปกติตลอดจนการนอนอ่านหนังสือ ดูทีวี หรือเงยคอทางานเช่น ช่างซ่อมช่วงล่างรถยนต์ ก็ทำให้คออยู่ในลักษณะแอ่นไปด้านหลังตลอดเวลา ถ้าหากมีการใช้ผิดลักษณะเรื้อรัง ก็ทำให้กระดูกคอเสื่อมเร็วขึ้นได้
• การได้รับอุบัติเหตุรถยนต์หรือมอเตอร์ไซด์ กระดูกคอเกิดการกระแทก หรือคอมีการเหวี่ยงอย่างรุนแรง อาจเกิดการฉีกขาดของหมอนรองกระดูก หรือเอ็นข้อต่อกระดูกได้
• การเล่นกีฬาบางชนิด เช่นฟุตบอล ที่มีการโหม่งลูกฟุตบอล เล่นอเมริกันฟุตบอล ทาให้เกิดการกระแทกบริเวณศีรษะหรือคอบ่อยๆ การเล่นโยคะบางท่า เช่น ท่าศีรษะโหม่งพื้นรับน้าหนักตัว

อาการแสดงของกระดูกคอเสื่อม

• ไม่มีอาการแสดง อาจจะมีอาการเมื่อยๆคอ เป็นๆหายๆ แต่ก็ไม่ได้สังเกต ไม่ได้รักษา
• ปวดคอเรื้อรัง กินยาแก้ปวดก็ดีขึ้น ต่อมากลับมาปวดคออีก บางรายเวลาแหงนคอก็มีอาการปวดร้าวไปบริเวณสะบักหรือหัวไหล่
• ปวดคอร้าวไปแขน แสดงว่ากระดูกคอเสื่อมเริ่มมีการกดทับเส้นประสาท อาจจะมีประวัติ เหมือนมีไฟช๊อตร้าวจากคอไปบริเวณข้อศอกหรือนิ้วมือ เสียวแปล๊บๆ ต่อมาอาการเสียวดีขึ้นแต่รู้สึกชาและปวดแขน แขนล้าไม่มีแรง
• ไม่มีอาการปวดคอแต่รู้สึกปวดไหล่ ร้าวไปข้อศอก ปวดล้าๆ เมื่อย อาจจะมีอาการชาร่วมด้วยหรือไม่ก็ได้
• มีอาการเดินเซ หรือแขนขา อ่อนแรง โดยไม่ปวดคอ (cervical myelopathy) ถ้ามีการกดทับเส้นประสาทอย่างรุนแรงก็ทำให้เดินไม่ได้ หรือควบคุมการอุจจาระ ปัสสาวะไม่ได้

การตรวจวินิจฉัย

1. การตรวจเอกซเรย์ กระดูกคอ

2. การตรวจเอกซเรย์คอมพิวเตอร์คลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (MRI)

ช่วยให้เห็นหมอนรองกระดูกสันหลัง, เส้นประสาท, ไขสันหลัง ตลอดจนตำแหน่ง และความรุนแรงการกดทับเส้นประสาทได้ ซึ่งเอกซเรย์ธรรมดามองไม่เห็น

เอกซเรย์คอมพิวเตอร์คลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า (MRI) กระดูกคอด้านข้าง พบว่ามีการเคลื่อนตัวของหมอนรองกระดูก (นูนออกมาตามลูกศรชี้) ทำให้เกิดการกดทับเส้นประสาท

รักษาอย่างไร

1. รักษาแบบอนุรักษ์นิยม

• พักผ่อนนอนราบ เพื่อที่กระดูกคอไม่ต้องแบกรับน้าหนัก
• ใช้กระเป๋าน้าร้อน (Hot pack) ประคบบริเวณคอ 10-15 นาที
• ถ้าปวดมากให้ใช้ปลอกคอ (Soft collar or hard collar) ช่วยพยุงคอได้ โดยเฉพาะในช่วงปวดเฉียบพลันในสัปดาห์แรก
• กินยาแก้ปวด ซึ่งได้แก่ กลุ่มพาราเซ็ตทามอล, ยาคลายกล้ามเนื้อ หรืออาจจะใช้ยาทานวดช่วยได้ สำหรับกลุ่มยาลดการอักเสบ ที่ชาวบ้านส่วนใหญ่เรียกว่า ยากระดูก อาจจะต้องระวังเนื่องจากจะมีผลระคายเคืองต่อกระเพาะอาหารได้
• การนวดจับเส้น ไม่แนะนาในระยะปวดเฉียบพลัน เพราะจะทำให้อาการอับเสกมากยิ่งขึ้น
• การบริหาร กลุ่มปวดคอเรื้อรังควรมีการบริหารเพื่อเพิ่มการเคลื่อนไหวของข้อต่อกระดูกคอ และบริหารกล้ามเนื้อบริเวณต้นคอให้แข็งแรง โดยให้ลำคออยู่แนวตรง ใช้ฝ่ามือวางบริเวณเหนือหู เกร็งกล้ามเนื้อคอดันสู้ฝ่ามือ โดยไม่ให้คอเคลื่อนไหว หรือเกิดอาการปวด นับ 1-10 แล้ว ทำซ้ำ 5-10 ครั้ง ประมาณ 3 รอบต่อวัน (รูป 1) และให้วางฝ่ามือบริเวณ หน้าผาก เพื่อเกร็งกล้ามเนื้อ ดันสู้ฝ่ามือ (รูป 2) ทาเหมือนเดิม ฝึกทำบ่อยๆ จะทำให้กล้ามเนื้อแข็งแรงช่วยพยุงกระดูกคอได้
• การทำกายภาพในโรงพยาบาล โดยการให้ความร้อนอัลตราซาวด์ หรือดึงคอเป็นการรักษาวิธีหนึ่ง ซึ่งช่วยทำให้อาการดีขึ้นได้

แนวทางป้องกัน

• หลีกเลี่ยงปัจจัยเสี่ยง หยุดสูบบุหรี่
• ระวังอิริยาบถขณะทำงาน ไม่ก้ม-เงยคอนานเกินไป
• ขณะทำงานควรหาเวลาหยุดพัก เพื่อออกกาลังกายกล้ามเนื้อคอ เคลื่อนไหวคอ หรือเปลี่ยนอิริยาบถทุกๆ ชั่วโมง
• เก้าอี้นั่งทำงานควรมีพนักพิง หนุนคอได้พอดี
• เวลานอน ใช้หมอนหนุนบริเวณก้านคอ ไม่ให้ศีรษะก้ม หรือ เงยมากเกินไป ระดับที่เหมาะสมคือ ศีรษะอยู่ระดับเดียวกับพื้น
• ออกกำลังกายฝึกกล้ามเนื้อคอให้แข็งแรง

2. การรักษาโดยการผ่าตัด

ข้อบ่งชี้

• การรักษาทางอนุรักษ์นิยม 6-8 สัปดาห์แล้วไม่ดีขึ้น
• ยังคงมีอาการปวดตลอดเวลา ทำให้กระทบต่อการดำเนินชีวิตประจำวันเสียไป
• มีอาการชา หรือแขนอ่อนแรงมากขึ้นเรื่อยๆ ในขณะได้รับการรักษาอยู่

การผ่าตัดอันตรายไหม

พบว่าการผ่าตัดกระดูกคอเสื่อมกดทับเส้นประสาทสมัยใหม่ มีความปลอดภัยสูงมาก และการผ่าตัดได้ผลดีมาก 90-95 % ผู้ป่วยนอนโรงพยาบาลไม่เกิน 5 วัน ก็สามารถลุกยืนเดิน ทำกิจวัตประจำวันได้เป็นปกติ

การผ่าตัดทำอย่างไร

• แผลผ่าตัดอยู่บริเวณลำคอด้านหน้า ยาวประมาณ 3-5 ซม. ขึ้นกับกระดูกคอที่จะผ่าหลายข้อหรือไม่ ถ้าข้อเดียวแผลก็จะเล็กมาก
• ผ่าเข้าไปเอาส่วนหมอนรองกระดูก และหินปูนหรือกระดูกงอกซึ่งกดทับเส้นประสาทออก
• เชื่อมกระดูกที่เสื่อมเข้าด้วยกันด้วยการใส่กระดูกที่ตัดมาจากกระดูกเชิงกราน แถวสะโพกชิ้นเล็กๆ หรือปัจจุบันก็มีกระดูกเทียม มาใช้เพื่อไม่ให้ผู้ป่วยปวด จากกระดูกที่ถูกตัดมาใช้ในการเชื่อมกระดูกคอเข้าด้วยกัน
• การเชื่อมกระดูกอาจมีการใช้โลหะช่วยดาม ถ้ากรณีการเชื่อมกระดูกหลายๆข้อ เพื่อให้เกิดความมั่นคง และทำให้กระดูกที่เชื่อม ติดสูง โดยโลหะที่ใส่เป็นเหล็กไทเนียม ซึ่งไม่เกิดสนิม หรือผลข้างเคียง สามารถใส่ตลอดชีวิตได้
• ปัญหาการเชื่อมกระดูกคอหลายๆข้ออาจทำให้เกิดการสูญเสียการก้มเงย หรือการหมุนคอได้ลดลง ปัจจุบันจึงมีการใช้ข้อกระดูกสันหลังเทียม (Disc prosthesis) แทนการเชื่อมกระดูก ก็จะทำให้กลับมาเคลื่อนไหวได้อย่างเดิม แต่ราคาแพงมาก

พักฟื้นอย่างไร

ปกติการผ่าตัดกระดูกคอเสื่อมใช้เวลา 3-5 วัน นอนในโรงพยาบาล ก็สามารถกลับบ้านได้ ส่วนใหญ่อาการปวดจะดีขึ้นทันที หลังผ่าตัดสามารถลุกยืนเดิน ทำกิจวัตรประจำวันได้ แต่ผู้ป่วยบางรายอาจจะต้องใช้ปลอกคอเพื่อป้องกันมิให้คอมีอาการ ก้ม เงย มากเกินไปในช่วงแรกหลังการผ่าตัด