การผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่า: ทางเลือกใหม่เพื่อคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น

การผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่า (Knee Arthroplasty หรือ Knee Replacement) เป็นการผ่าตัดนำผิวข้อเข่าที่เสื่อมออก และแทนที่ด้วยข้อเข่าเทียมที่ทำจากโลหะและพลาสติก เพื่อให้ข้อเข่าทำงานได้ดีขึ้น ลดอาการปวด และช่วยให้เดินได้สะดวก

ข้อบ่งชี้ว่าควรผ่าตัด

• ปวดข้อเข่าเรื้อรังแม้พักผ่อนหรือใช้ยาแล้วไม่ดีขึ้น
• ข้อเข่าบวม ติด ยืด-งอไม่ได้ตามปกติ
• มีอาการรบกวนการใช้ชีวิตประจำวัน เช่น เดิน ขึ้นลงบันได
• ล้มเหลวจากการรักษาแบบไม่ผ่าตัด เช่น กายภาพ หรือฉีดยา

ประเภทของการเปลี่ยนข้อเข่า

1. Total Knee Arthroplasty (TKA) – เปลี่ยนข้อเข่าทั้งข้อ

เหมาะกับผู้ป่วยที่ข้อเข่าเสื่อมหลายด้าน หรือทั่วทั้ งข้อ เป็นการเปลี่ยนผิวข้อทั้งหมดทั้งด้านต้นขาและหน้าแข้ง มีอัตราความสำเร็จสูง และอายุการใช้งานของข้อเทียมมากกว่า 20 ปี

2. Partial Knee Arthroplasty หรือ Unicompartmental Knee Arthroplasty (UKA)

เหมาะกับผู้ป่วยที่ข้อเข่าเสื่อมเฉพาะด้าน เช่น ด้านใน (medial) ข้อดีคือ แผลผ่าตัดเล็กกว่า ฟื้นตัวไว และยังคงสภาพข้อเดิมบางส่วนไว้ ต้องได้รับการคัดกรองโดยละเอียดว่าเหมาะกับวิธีนี้หรือไม่

เทคโนโลยีช่วยผ่าตัด: หุ่นยนต์ช่วยผ่าตัด (Robotic-assisted Surgery)

• เพิ่มความแม่นยำในการวางตำแหน่งข้อเทียม
• ปรับความตึงของเนื้อเยื่อรอบข้อได้เหมาะสม
• ลดอาการเจ็บหลังผ่าตัด ฟื้นตัวเร็วขึ้นในระยะสั้น
• ขณะนี้เริ่มใช้อย่างแพร่หลายในโรงพยาบาลขนาดใหญ่

การดูแลหลังผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่า

ระยะสั้น (1–2 สัปดาห์แรก)

– พักฟื้นที่โรงพยาบาลประมาณ 2–4 วัน
– ลุกเดินภายใน 24 ชั่วโมงหลังผ่าตัด
– รับประทานยาบรรเทาปวดและยาป้องกันลิ่มเลือด
– ฝึกกายภาพบำบัดตั้งแต่วันแรก

ระยะฟื้นตัวที่บ้าน (2–6 สัปดาห์)

– ทำกายภาพต่อเนื่อง
– ใช้ไม้เท้าหรือ walker ช่วยเดิน
– หลีกเลี่ยงการนั่งยองหรือนั่งกับพื้น

ระยะยาว (2 เดือนขึ้นไป)

– กลับไปใช้ชีวิตประจำวันได้ใกล้เคียงปกติ
– ข้อเข่าเคลื่อนไหวดีขึ้น อาการปวดลดลง

สรุป

• การผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเป็นทางเลือกที่ปลอดภัยและได้ผลดีในผู้ที่ข้อเข่าเสื่อมรุนแรง ทั้งแบบเปลี่ยนบางส่วน (UKA) และทั้งข้อ (TKA) ต่างมีข้อดีในกลุ่มผู้ป่วยที่เหมาะสม
• การดูแลตนเองหลังผ่าตัดและการทำกายภาพบำบัดต่อเนื่องเป็นสิ่งสำคัญที่จะช่วยให้ผู้ป่วยกลับมาใช้ชีวิตได้อย่างมีคุณภาพ

จัดทำโดย

นายแพทย์ พุฒิ ตันติโกศล
แพทย์ผู้เชี่ยวชาญการผ่าตัดข้อเข่าและข้อสะโพก